Hulst

De herfst is nu echt begonnen en de natuur maakt zich op voor zijn winterslaap. Doordat de meeste bomen en planten bladerloos de winter ingaan, vallen de altijd groene soorten juist extra op. Hulst (Ilex aquifolium) is daarvan een prachtig voorbeeld. Normaal is hulst een struik, maar als alles mee zit ontwikkelt de hulst zich tot een kleine boom en is dan de enige ’s winters groenblijvende loofboom in onze contreien. Ze kan wel drie eeuwen oud worden.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Ilex, was de oorspronkelijke Latijnse naam voor de steeneik, die eenzelfde soort blad heeft en met de hulst verward kon worden. Het tweede deel, aquifolium is een combinatiewoord uit het Latijn: Aqui is afkomstig van acutus dat ‘scherp’ betekende en dat op zijn beurt weer afgeleid was van acus (‘naald’). Het andere deel folium is ‘blad’. Samen zegt het dus iets over het scherp gepunte blad.

De naam 'hulst' is gelijkwaardig aan de Engelse naam voor de plant: holly. Uiteindelijk hebben taalgeleerden de oervorm terug weten te brengen tot het proto-Germaanse woord ‘hulis’ wat ‘heilig’ betekent.

Van de rode besjes wordt gezegd dat ze giftig zijn en zelfs dodelijk voor kinderen, maar echte cijfers daarover zijn nauwelijks bekend. De cijfers die wel bekend zijn zeggen dat 20 tot 30 besjes genoeg zijn al stamt die melding al weer uit 1889. Moderne bronnen spreken van misselijkheid, overgeven en diarree. Daardoor lijkt het onmogelijk om een dodelijke hoeveelheid besjes binnen te houden.

Ilicine is het giftige bestanddeel van de hulst. Hoewel alleen van de besjes gezegd wordt dat ze giftig zijn, blijkt die ilicine ook in lagere concentraties voor te komen in de bittere bladeren. Een thee van de besjes werd vroeger gebruikt als zweetopwekker bij de behandeling van de koorts bij verkoudheden.

Vroeger werd gedacht dat de hoeveelheid bessen kon voorspellen hoe streng de winter zou gaan worden. Een ander bijgeloof was dat het ongeluk zou brengen als je een hulst zou omkappen, maar het was wel weer toegestaan om takken af te knippen om te gebruiken in kerststukjes. Die gewoonte is nog een overblijfsel van het oeroude geloof dat hulst je zou kunnen beschermen tegen allerlei kwade invloeden. Het bijgeloof was zo onuitroeibaar dat zelfs de kerkelijke autoriteiten het maar lieten bestaan. Dat is iets wat de hulst gemeen heeft met de kerstboom. De kerstboom met zijn verlichting symboliseerde vroeger de vreugdevuren, die werden gehouden om de zonnewende te vieren. De winter was over zijn hoogtepunt heen en de dagen gingen daarna weer lengen.