Bont kroonkruid

In Nederland groeit maar één soort kroonkruid en dus zou de naam kroonkruid voldoende moeten zijn, maar omdat er elders in de wereld hier en daar ook nog wat broertjes en zusjes van het kroonkruid wonen, heeft men besloten deze soort maar het bont kroonkruid (Coronilla varia) te noemen. Het is een klaversoort en is een middelhoge, overblijvende zomerbloeier.

Aan het zeer uitgebreid vertakte wortelstelsel ontspringen lange vaak sterk vertakte stengels. Zoals het boven de grond is, is het ook onder de grond. Deze stengels kunnen uiteindelijk een groot oppervlakte bedekken. In de Verenigde Staten en Canada wordt het bont kroonkruid veel aangeplant om erosie te voorkomen, als bermbeplanting en om grond op een natuurlijke manier te bemesten. Maar, zoals Johan Cruyff ooit al zei, hoort bij ieder voordeel een nadeel. Dat nadeel is dat hij zich in noordelijk Amerika zo goed thuisvoel dat hij ondertussen in veel staten van de USA gezien wordt als een lastig te verdelgen onkruid.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Coronilla, is een verkleinwoord van het Latijnse woord corona, dat 'kroon' betekent. De juiste vertaling van Coronilla is dus 'kroontje' en beschrijft de bloemblaadjes, die de vorm van een kroontje hebben. Het tweede deel, varia, is terug te voeren op het Latijnse werkwoord variare dat 'veranderen' betekent.

Bont kroonkruid bevat op het hart inwerkende nitroglyceriden, waarvan de meest giftige de naam draagt van coronarian. Deze stof is voornamelijk giftig voor paarden en andere niet-herkauwende dieren. Herkauwers, zoals koeien, ondervinden geen nadelige invloeden van coronarian omdat zij in staat zijn om die nitroglycerine in hun magen om te zetten tot 3-NPA. Die stof kan eenvoudig worden afgebroken door de maag. Bij paarden lijkt de giftigheid van coronarian het gevolg te zijn van het ontstaan van methemoglobinemie en het remmen van het enzym succinaat dehydrogenase. Dat enzym is noodzakelijk voor het energiemetabolisme in de cel. Methemoglobinemie is een aandoening van de rode bloedcellen, waardoor mens of dier te weinig zuurstof opnemen. In het bloed komt dan methemoglobine voor in plaats van hemoglobine. Hemoglobine is bedoeld om zuurstof naar de cellen vervoeren, terwijl methemoglobine dat niet kan.

De gevolgen laten zich raden. Paarden kunnen na het eten van het bont kroonkruid last krijgen van gewichtsverlies, groeistoornissen, depressie, evenwichtsstoornissen en een mogelijke verlamming die tot de dood kan leiden.

Al lijkt het bont kroonkruid voornamelijk bad news te zijn, toch hebben sommige mensen nog wat toepassingen gevonden. Thee gezet van de plant schijnt verlichting te bieden bij astma en nerveuze hartklachten. In de volksgeneeskunst wordt het bont kroonkruid ook nog ingezet voor klachten van de prostaat. In de echte medische wereld wordt ondertussen naarstig onderzoek gedaan om te bekijken of de plant gebruikt kan worden als een vervanging van het gif van de vingerhoedskruid voor de behandeling van hartklachten.